Herdenkingsplaquette raadsleden WO II

Op 7 december 2013 zag ik een groep mensen
aan de zuidgevel staan van het stadhuis.
Er werd toen een plaquette,

 ter nagedachtenis aan acht raadsleden die in de Tweede Wereldoorlog 

door de Duitse bezetter werden gedood, onthuld. 

Sommige aanwezigen legden ook kransen bij de gedenksteen. 

De plaquette

Rechter kolom van boven naar beneden:

Luitje Huizinga (1897-1942) 

Was tussen 1923 en 1927 raadslid voor de CPH, de voorloper

van de CPN. Hij was actief bij de Internationale Rode Hulp die politieke

vluchtelingen uit Duitsland aan onderdak hielp.

Hij werd actief in de illegale CPN en maakte en verspreidde de illegale

krant Noorderlicht. Die krant riep op tot verzet. 

Hij werd in 1941 gearresteerd na een protest tegen de Jodenvervolging.

Via verschillende kampen in Nederland belandde hij in 1942 in 

Sachsenhausen en ging vandaar naar Gross-Rosen in Silezië.

Daar overleed hij. 

Simon Heiman Aptroot (1874-1944)

Gemeenteraadslid tussen 1935 en 1939, voor de Vrijheidsbond (later VVD).

Was maatschappelijk zeer actief. Volgens de samenstellers van de plaquette

ontstaat een beeld van de zich ontwikkelende burger. Simon kwam 

samen met zijn vrouw Bruintje op 12 februari 1943 in Auswitz om.

Henry N. Aptroot schrijft vanuit de VS in 1973 in een brief aan de familie

in Nederland: 'Helaas, na zijn gewelddadige dood is er 

van geen enkele maatschappelijke zijde een woord over hem 

gesproken tot op deze dag. Ik moet eindigen, het ontroert mij te veel.'

Johannes Swint (1895-1944)

Voor de CPN was hij in 1939 raadslid. Swint was nadrukkelijk betrokken bij

het communistische verzet, zat ook bij de krant Noorderlicht. 

Nieuwjaarsnacht 1944 werd er bij zijn woning in de Oosterpark aangebeld.

Drie mannen gaven hem het bevel mee te komen. 

Ze schoten hem met drie kogels dood op het Linnaeusplein.

Linkerkolom van boven naar beneden:

Geert Sterringa (1876-1944)

Was een politiek dier. Was kandidaat-kamerlid en voor de CPN Statenlid.

Tussen 1935 en 1939 was hij raadslid. Hij was betrokken bij Noorderlicht 

en schreef na de februaristaking een manifest. Hij werd kort daarna gearresteerd

en kwam in Buchenwald terecht. De ontberingen in het kamp waren een

aanslag op zijn gezondheid.

Koo Domela Nieuwenhuis Nyegaard (1900-1944)

Kwam als lid van de Christelijke Historische Unie (CHU) in 1934 in de raad

om er in 1935 alweer uit te gaan. Maakt in 1937 zijn comeback. Is vanaf 1933 fel

anti-NSB en raakt in de oorlog steeds meer betrokken bij de illegaliteit.

In hun woning in de binnenstad verbergt de familie Joodse onderduikers. Het huis raakt

bekend bij de Duitsers en eind september 1944 gaat het mis. 

Een arrestatieteam valt binnen, Koo ontsnapt maar loopt op straat in de armen

van een SD'er die hem neerschiet. Zijn vader raakt buiten zinnen en start

vanuit het open raam een scheldkanonnade tegen de 'Hitler, Himmler en hun bende'.

Hij wordt gegrepen, naar het Scholtenhuis gebracht en verbannen naar 

Schiermonnikoog. Koo's weduwe en zijn kinderen worden op straat gezet. 

Durk Wolters (1911-1945)

Wolters kwam in september 1939 in de gemeenteraad voor de CPN. 

Wolters werd al snel actief in het verzet. Hij bracht bonkaarten naar onderduikers

in Amsterdam, als commandant van een sabotagegroep pleegde hij 

verschillende acties.

Op 25 april werd hij op de Bloemgracht door Sicherheitspolizei

overvallen en doodgeschoten.

Wat ik me afvraag, hoe is het de weduwe van Koo en hun kinderen

vergaan verder in de oorlog en erna. 

(bron: Dagblad van het Noorden, rond de periode dat 

het plaquette werd geplaatst). 

Een kat halen / voor schut staan

Vanmiddag loop ik met een vriendin 

en we hebben het over een genante situatie, 

waarop ik reageer "Ohhh, haal je een kat dan" 

Ze verstaat mij niet en ik herhaal

"Een kat halen, voor schut staan" 

Waarop mijn zoon reageert met 

"Mamma, ga je een kat halen?" 

Zelfs de bouwvakkers waar we langs liepen

begonnen te lachen op dat moment. 

Heerlijke kinderlogica om uitdrukkingen in de Nederlandse taal :D

Als reactie op het log (maar dan op Facebook),

kreeg ik de volgende uitleg, dat "Een katje halen" uit het Maleis

 komt en in een oude marineterm 'je loon ophalen' betekent.

Altijd leuk, dit soort weetjes :-)

De Dulciaan

Straatorgels, nostalgie. Als kind maakte ik mee in Voorburg

dat er eentje door de straten reed en dan werd er bij mijn

tante aangebeld voor een muntje. 

Verder ken ik het straatorgel vooral uit de binnenstad,

in winkelstraten. Voor mijn gevoel zag ik hem in Den Haag 

amper nog, maar gelukkig in Groningen regelmatig. 

Kinderen reageren er vaak leuk op en staan er ongegeneerd 

bij te dansen. 

Hoe Nederlands we het draaiorgel ook ervaren, de oorsprong ligt

vermoedelijk in Italië.

De Italiaan Ludovico Gavioli begon omstreeks 1850 in Parijs

met het vervaardigen van kleine straatdraaiorgels

die zo succesvol waren dat hij als de vader van het moderene

draaiorgel wordt beschouwd. 

In 1875 begon de Belg Leon Warnies als eerste een draaiorgelverhuurbedrijf

in Amsterdam waarna er nog velen volgden. 

Warnies wordt beschouwd als de grondlegger van de typisch Nederlandse

straatdraaiorgelcultuur. 

Dit prachtige orgel de Dulciaan is van Guus Diekstra uit Groningen. 

Dit orgel heeft een zeer uitgebreid repertoire aan klassieke- en licht klassieke muziek.

Detail op het orgel

De dirigent van het orgel ;)

Het bijzondere van De Dulciaan is, dat het zowel onder de categorie

straatorgel als concertorgel valt. 

Het orgel heeft 77 toetsen en beschikt over een unieke uitgebreide dispositie.

Hierdoor is het orgel in staat vrijwel alle soorten muziek te spelen zoals:

klassieke muziek als Air van Bach en een ouverture 1812 vab 

Tchaikovsky, maar ook onvervalste jazz tot smartlappen (André Hazes)

Het orgel is gebouwd in 1997 en speelt sindsdien vrijwel elke 

zaterdag in de binnenstad van Groningen.

De betekenis van het woord Dulciaan is:

een blaasinstrument uit de renaissance en de rechtstreekse

voorloper van de huidige fagot. 

Tegenwoordig komt de term Dulciaan voor als

benaming van een qua klank enigszins vergelijkbaar

register in het orgel.

(Bronnen: wikipedia en diverse straatorgelsites)

Gevelsteen 'De Oude Snikstal'

Deze gevelsteen uit 1771zit ingemetseld in het gebouw 

op de hoek van de Roodeweg en de Korreweg, 

destijds gelegen aan het Boterdiep. 

Hierin was vroeger een paardenstal gevestigd 

waar snikkevaarders van paard konden wisselen. 

Zo erg dat deze steen in 2006 helemaal zwart is geschilderd.

In het Noordelijk Scheepvaartmuseum hangt deze

replica en dan besef je hoe mooi de steen moet geweest zijn.

Walfriduskerk in Hellum

De Walfriduskerk in Hellum (gemeente Slochteren) is een hervormde kerk

en is één van de oudste kerken van de provincie Groningen. 

Het oorspronkelijke Romaanse kerkgebouw dateert uit het einde

van de elfde eeuw. De tufsteen van de oorspronkelijke kerk is bij een latere verbouwing

hergebruikt, afgewisseld met baksteen, wat de kerk een kenmerkend

exterieur geeft. 

In 1871 werd de huidige aangebouwde toren gebouwd. 

In de toren hangt een klok uit 1396 met daarop een beeltenis van Maria met het kind Jezus.

(op de foto het rouwbord voor Egbert Rengers zoon van Frans Rengers)

In de kerk hangt een wapenbord van Frans Rengers uit 1568

(dus ik moet terug om die op de foto te zetten ;) )

en is daarmee het oudste wapenbord van de provincie.

De familie Rengers wordt voor het eerst vermeld aan het einde 

van de 14e eeuw toen verschillende leden deel uit maakten van het

bestuur van de stad Groningen. 

In latere eeuwen verspreidden de familieleden zich over de Ommelanden

waar zij als hoofdelingen en jonkers op borgen in de regio woonden. 

Frans was Hoofdeling te Hellum, Schildwolde en Siddeburen. 

Hij is geboren rond 1506 in Ten Post, Farnsum en overleed in 1568 op 62 jarige leeftijd.

Hij was de zoon van Johan Rengers Heer van Oldenhuis en Tuwinga (1465-1539)

 en Judith (Jutte) ten Water (+ 1475-1530). 

Het is onbekend met wie hij een relatie had, maar uit die relatie zijn

geboren Johan, Egbert en Edzard. 

Johan (zoon van Frans) was na 1594 gedeputeerde van de Ommelanden der Staten Generaal, 

commandant van de schans van Otterdun 

en admiraal van de geuzen op de Eems. 

Dankzij hem is het wapenbord er gekomen.

De familie Rengers bezat sinds 1359 de borg Menalda 

en daarmee de collatierechten van de kerk.

De preekstoel dateert van 1759 en is rijk versierd met houtsnijwerk.

De wapens die erop staan zijn van de geslachten Rengers en Ripperda.

Wat ik heel bijzonder vond in de kerk is dit rechtop

geplaatste zandstenen sarcofaag, die als houder voor de 

doopschaal dienst doet. 

De sarcofaag is van gele zandsteen met rode verkleuringen.

Het model is trapeziumvormig en de achterzijde is open,

want het is natuurlijk wel een grafkist. 

Tegen de Zuidwand van het schip is dit gesneden opzetstuk van een herenbank

bevestigd. Het draagt de familiewapens van Ripperda en Rengers

vermoedelijk stamt het uit omstreeks 1660. 

De herenbank waar het oorspronkelijk deel van uitmaakte is 

vermoedelijk na de laatste restauratie niet herplaatst. 

In de Zuidoost gevel van de koorsluiting zit een laag venster,

zit en hagioscoop. 

Volgens de mevrouw die in de kerk aan het werk was, toen

wij er waren, konden vanuit daar de mensen die niet in 

de kerk mochten komen (misdadigers, overspeligen en lepralijders)

zo toch de mis volgen zonder zich onder de kerkgangers te 

begeven. 

Op de voorgrond een fraai bewerkt knielbankje.

De wit gepleisterde kerk wordt overdekt met een balkenzoldering.

Op de balustrade het Lohmanorgel, gebouwd in 1819.

De orgelgalerij heeft als opschrift regels van psalm 150 en psalm 81.

Boven de entree van de kerk hangt dit gevelsteentje. 

Betekenis heb ik nog niet kunnen vinden.

Toorn Helm

De hoek met zwerfkeien geeft de plaats aan van de afgebroken vrijstaande toren.

Hoe oud de toren was en wat zijn oorspronkelijke doel was blijft een mysterie.

Waarschijnlijk stamt hij uit de 13e en 14e eeuw. In romano-gotische stijl

was het één van de eerste stenen bouwwerken van Hellum.

De toren was iets hoger dan de kerk en met 2 luidklokken. 

Van deze klokken werd verteld dat ze zo buitengewoon mooi

konden luiden dat men het tot over de Eems en Dollard, in emden horen kon.

Over de afbraak in 1871 dacht men niet gelijk.

Toch is de toren voor fl 1250,= verkocht en afgebroken.

Het puin is gebruikt voor verharding van de Schildwolder Meenteweg.

De kleine klok is verkocht voor fl 860,= bij haar vertrek

op 7 maart 1871 werd onderstaande gedicht gemaakt als afscheidsgroet:

Gebruikte bronnen: 

 www.wikipedia.nl 

http://www.genealogieonline.nl

www.groningengids.nl

home.kpn.nl/k2468/hellum

ANWB-bord bij de entree